MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA YETKİ SÖZLEŞMELERİ

Genel anlamıyla yetki, bir davata neredeki görevli mahkemenin bakacağını belirler yabanclık unsuru  taşıyan davalarda, Milletlerarası Hukukun alanına giren davalarda yetki, hangi  devletin mahkemesinin davayı görecek mahkeme olduğunu belirler. Milletlerarası Özel Hukuk'taki yetki sözleşmelerindeyse , taraflar giriştikleri akdi borç ilişkilerinde,sözleşmeden dolayı herhangi bir anlaşmazlık çıkması durumunda bu anlaşmazlığın çözülmesi için yabancı bir devlet mahkemesini yetkili kılabilirler. Yetki sözleşmesinin Milletlerarası Hukuk'ta hukuki bir boyuta ulaşması şuan kullandığımız mevzuattan önce yürürlükte olan mülga 2675 sayılı MÖHUK ile olmuştur. Yetki sözleşmesi bir diğer adıyla yetki anlaşması şuan kullanılan 5718 sayılı MÖHUK'ta 47. Madde'de düzenlenmiş ve anlaşmanın yapılması belli şartlara bağlanmıştır. Bu şartları tek tek inceleyecek olursak;

1. Taraflar Arasında Çıkan Uyuşmazlık Yabancılık Unsuru Taşımalı 

Hukuki bir işlemin MÖHUK hükümlerine tabi olabilmesi için yabancılık unsuru barındırması gerekmektedir aynı durum Milletlerarası Özel  Hukuk'taki yetki sözleşmelerinde de geçerlidir. Tarafların MÖHUK'a göre yetki sözleşmesi yapabilmeleri doğan ve doğacak uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşımasına bağlıdır. Yabacılık unsuru sözleşmenin ifa yerinin yabancı bir yer olması,tarafların yabancı olması gibi belli başlı şekillerde bulunabilir.
2. Çıkan Uyuşmazlıkta Türk Mahkemeleri Münhasır Yetkili Olmamalı 

Türk mahkemelerinin uluslararası özel hukuk anlamında münahsır yetkisine giren bir alanda yetki sözleşmesi yapılması ve yabancı bir devlet mahkemesinin yetkilendirlmesi mümkün değildir. Yabancı devlet mahkemesi Türk Mahkemelerinin mübhasır yetkili olduğu bir uyuşmazlıkla ilgili karar vverse dahi o karar Türk Mahkemelerinin sınırlı münhasır yetkisine giren uyuşmazlıklara MÖHUK madde 44,45 ve 46'yı gösterebiliriz.

3. Uyuşmazlık Bir Borç İlişkisinden Kaynaklanmalı 

MÖHUK madde 47'de düzenlenen bu şarta göre yetki sözleşmesi yapılaak uyuşmazlık bir borç ilişkisine dayanmalıdır.

4. Yetkilendirilicek Mahekeme Belirli Olmalıdır

Bu şartta bahsedilen belirli mahkemenin yalnızca tek bir devlet mahkemesi olup olmayacağı  hususu doktrinde tartışmalı bir konudur. Sadce tek bir devletin yetkili olabileceğini savunan görüşlerin yanında birden fazla devlet mahkemesini alternatifli olarak yetkili gösterip,  seçim hakkının davacıya bırakabileceğini savunan görüşler de buluntmaktadır.

5.Yetki Sözleşmesi Yazılı Şekilde Yapılmalıdır 

MÖHUK madde 47 yetki sözleşmesini belli bir ispat şartına bağlanmıştır ki bu da yetki sözleşmesinin yazılı şekilde yapılmalısıdır. Bu şartta  dikkat edilmesi gereken husus yazılılık şartının bir geçerlilik şartı değil ispat şartı olduğudur, yetki sözleşmesi her türlü yazılı delille ispat edilebilir.

Yetki Sözleşmesi Nasıl Düzenlenir?

MÖHUK'a göre yetki sözleşesi belli şekillerde düzenlenebilir. Taraflar isterlerse aralarında ki esas ilişkiyi düzenleyen sözleşmeye yetkiyi bir madde olarak koyabilecekleri gibi isterlerse ayrı bir sözleşme olarakta düzenleyebilrler. Bu durum az önce bahsedilen yetki sözleşmesinde herhangi bir şekil şartı aranmadığının bir göstergesidir. 

Yetki sözleşmesiyle bir Türk mahkemesinin veya bir yabancı mahkemenin yetkili kılınması mümkündür. Yetki sözleşmesiyle yetkili kılınan mahkeme dışında başka bir yetkili mahkemede dava açılması durummunda taraflar arasında yapılan anlaşmaya bakılacaktır. Taraflar aski belirtmediği halde taraflardan biri davayı sözleşme dışı bir yerde açtığı taktirde mahkemenin " yetkisizlik kararı " vermesi gerekmektedir.

 

 

Stj.Av. Nil Sevin Alakent